زیارت آسان و ارزان؛ مطالبه ملی | تشکیل کارگروه ملی زیارت با حضور معاون اول رئیس‌جمهور در مشهد (۱۸ فروردین ۱۴۰۴)
کارگروه ملی زیارت در حالی امروز با حضور معاون اول رئیس جمهور در مشهد برگزار می‌شود که هنوز بسیاری از مصوبات قبلی تعیین تکلیف نشده است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ امروز نخستین جلسه کارگروه ملی زیارت در دولت چهاردهم درحالی با حضور معاون اول رئیس جمهور در مشهد برگزار می‌شود، که وضعیت مصوبات قبلی این کارگروه در پانزده سال گذشته، از زمان تأسیس آن، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
کارگروه مولود ۸/۸/ ۸۸ دست کم در یک دهه اخیر حاشیه‌ها و بالاوپایین شدن‌های زیادی به خود دیده است، اما شاید بتوان مهم‌ترین جلسه آن را مربوط به هفدهم دی سال ۱۴۰۰ با حضور آیت ا... سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید، در تالار ولایت حرم مطهر رضوی دانست که پس از دو سال وقفه، نخستین بار مصوبات هفده گانه متنوعی را از سرگذراند که با وجود آرمان گرایانه بودن برخی بندهایش، در صورت اجرای برخی از آن ها، می‌شد یک بار برای همیشه حاشیه‌های پیرامون این مجموعه را از میان برداشت.
رئیس دولت سیزدهم با حضور یک باره خود در کارگروه ملی زیارت و پیشنهاد تبدیل این کارگروه به «شورای ملی زیارت» (که البته هیچ گاه محقق نشد)، وجاهتی منحصر‌به‌فرد را به این ساختار بخشید و در ادامه مدیریت آن را به معاون اول رئیس جمهور سپرد و شاید همین تصمیم بود که اقدامات و برنامه‌های این مجموعه را صرفا به تصمیم گیری و تصمیم سازی برای مناسبت‌های خاص شهر مشهد همچون دهه آخر صفر، دهه کرامت و نوروز خلاصه کرد.
اجرای طرح سرشماری و آمار زائر و زیارت به صورت رسمی و مستمر توسط مرکز آمار کشور، توجه به تقویت ناوگان حمل ونقل درون شهری و برون شهری در حوزه ریلی، هوایی و جاده‌ای، فعال شدن سازمان حج و زیارت با استفاده از ظرفیت دفاتر زیارتی سراسر کشور در امر سازمان دهی و خدمت به زائران امام رضا (ع) به ویژه زائران خارجی، اجرای طرح شکرانه (که برای سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در نظر گرفته شده بود) برای حمایت از زیارت مردم به ویژه خانواده ها، جوانان، دانشجویان، دانش آموزان و گروه‌های زیارتی با کلیدواژه «زیارت آسان» و همچنین ایجاد تخفیف در زمینه حمل ونقل، اقامت و تغذیه پشتیبانی از محل بودجه خانواده و جمعیت در زمره مصوبات آن جلسه بود که همچنان سؤالات زیادی در اذهان خبرنگاران و افکار عمومی درباره روند پیگیری و اجرای آن وجود دارد؛ مصوباتی که بی شک بسیاری از مسائل ریز و کلان شهر مشهد همچون بحران آب و آسیب‌های اجتماعی را که مستقیم و غیرمستقیم با مسئله زیارت در ارتباط هستند، از قلم انداخته است و شاید بتوان با تغییر نگرش به کارکرد این کارگروه، بسیاری از این مشکلات را حل و فصل کرد.
این گزارش به نوعی نامه‌ای برای یادآوری باید‌ها و نباید‌ها درباره کارگروه ملی زیارت به محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور، است که امروز در قامت نماینده ویژه رئیس کابینه چهاردهم می‌تواند آن را به گوش بالاترین مقام اجرایی کشور برساند.
بودجه و ما ادراک بودجه!
آقای عارف، بگذارید حرف آخر را همین اول بزنیم. بودجه، مهم‌ترین بخش کارگروه ملی زیارت است. به قول معروف «بی مایه فطیر است!» لطفا یا با دست پر به این کارزار بیایید یا عطای این گونه محفل‌ها را یک بار برای همیشه به لقایش ببخشید. کارگروه پرطمطراقی مثل زیارت باید اعتباری پرزرق وبرق هم داشته باشد و در غیر این صورت تعطیلی آن بسیار نیکوتر از زنده بودن یک شیر بی یال و دم و اشکم است. لطفا نسبت زیارت و سازمان برنامه و بودجه را مشخص کنید.
لطفا مشخص کنید که مبنای نظام بودجه ریزی برای زائر و زیارت چیست و چگونه می‌توان فقط با ۴۰۰ میلیارد تومان (درصورت تحقق)، انبوه مشکلات در مسیر زیارت و زائران مشهدی را آن هم با شریک کردن چند شهر زیارتی دیگر بر سر این سفره حل کرد. روند اختصاص چنین اعداد و ارقامی به موضوع زیارت همانند بودجه ریزی بسیاری از طرح‌های عمرانی و اجرایی، این فرض را تقویت می‌کند که دولت فقط برای خالی نماندن عریضه، ثمن بخسی را در ردیف بودجه سالانه کشور قرار می‌دهد.
در غیر این صورت، این گونه بذل و بخشش هیچ تناسبی با نیاز‌های بی شمار این حوزه ندارد. وضعیت اقتصادی کشور بر هیچ کس پوشیده نیست، اما می‌توان با مدیریت بخش زیارت و بازی دادن بخش خصوصی، بخش اعظمی از نارسایی‌های بودجه‌ای و اعتباری این حوزه را برطرف کرد. لطفا اگر بضاعت دولت برای تسهیل زیارت را بیش از این اعداد و ارقام نمی‌دانید، دست بخش خصوصی را برای ورود به این عرصه و به تبع آن افزایش غیرمستقیم اعتبارات به گردونه زائر و زیارت باز کنید.
عطش مشهد و آبی که نیست
از بحران آب مشهد هرچه بگوییم کم است. فصل آبی جدید چنگی به دل نمی‌زند و سد‌های تأمین آب زائران و مجاوران امام هشتم (ع) هم رمق چندانی برای سقایی از مهمانان تابستانی حضرت ندارند. همسایه شرقی برای حقابه هریرود کم لطفی می‌کند و حتی نیم نگاهی به تأمین آب خیل عظیم مهمانانی که به این سوی مرز فرستاده است هم ندارد. چاه‌ها هر روز عمیق‌تر و شورتر می‌شوند و جیره بندی آب بیش از پیش بر پیکره بزرگ‌ترین شهر زیارتی ایران سایه انداخته است.
شاید در ظاهر مأموریتی برای کارگروه ملی زیارت در راستای تأمین آب شهر امام رضا (ع) متصور نباشد، اما همه می‌دانیم که این موضوع تا چه حد بر زیارت و ماندگاری زائران تأثیر مستقیم می‌گذارد. گویا چاره‌ای جز انتقال خطی آب به مشهد از دوردست‌ها نداریم و اگر چاره این است، چه جای تعلل؟ مشهد در تابستان امسال بیش از ۴ هزار لیتربرثانیه تشنگی را باید تحمل کند که بدون تمهیدات لازم برای انجام پروژه‌های اضطراری تأمین آب، این ناترازی بحران آفرین خواهد شد.
آقای معاون اول! با این پیش فرض لطفا دامنه اعضای کارگروه زیارت را با بازی گرفتن از وزیران مرتبط و بازیگران تأثیرگذار در حل این مشکل، گسترده‌تر کنید تا شاید بتوان این تابستان را نیز کج دار و مریز طی کنیم. البته حرف‌های زیاد دیگری همچون ناترازی برق و گاز شهر زیارت و همچنین معضل حاشیه شهر و بافت فرسوده شهر مشهد داریم که متأسفانه به دلیل محدودیت از آن عبور می‌کنیم. امید است کارگروه زیارت در دولت جدید مؤثرتر از همیشه مشکلات مسیر زیارت را برطرف کند.
سرمایه گذاری برای زیارت
رهبر معظم انقلاب با نام گذاری امسال به نام «سرمایه گذاری برای تولید»، به نوعی تأکید ویژه‌ای بر لزوم توجه دولتمردان به موضوع سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف هم داشتند و برپایه همین منویات باید راه سرمایه گذاران حوزه زیارت نیز هموارتر شود. همان طور که گفته شد، بخش خصوصی مستعدی در حوزه گردشگری زیارت در استان و شهر مشهد وجود دارد که با کمی انعطاف دولتی و اعطای امتیازات ویژه، تعدادشان بسیار بیشتر از مقدار کنونی خواهد شد.
این ظرفیت‌های فراوان زیارت است که سبب ساز فعالیت بیش از ۵۰ درصد واحد‌های اقامتی کشور در شهر مشهد شده و همین ظرفیت نشان دهنده فرصت‌های متعدد دیگر است که می‌تواند با سیاست گذاری درست به فعلیت برسد. از سوی دیگر، آمار شایان توجه فرصت‌های شغلی ایجادشده در بستر گردشگری زیارت و افزایش مجموعه‌های خصوصی فعال در این حوزه در سال‌های گذشته حکایت از آن دارد که سرمایه گذاری در حوزه‌های گوناگون زیارت در شهر مشهد اشباع نشده است و هنوز جای زیادی برای کار دارد.
این سرمایه گذاری فقط به حوزه اسکان و مراکز تفریحی که پیرامون موضوع زیارت ایجاد می‌شود، خلاصه نمی‌شود و می‌تواند حتی در تسهیل حمل ونقل زائران و برگزاری تور‌های مبدأ به مبدأ نیز نقش آفرین باشد. البته ناگفته نماند بخش اعظمی از سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در شهر مشهد که به نام زیارت انجام شده است، فاصله زیادی با سطح معیشتی زائران کم درآمد و آسیب پذیر دارد و دولت باید برای توازن بخشیدن به موضوع، راهکار‌های سرمایه گذاری مناسبی را تهیه و تدوین کند.
«آزادراه» در بند اعتبار
آزادراه حرم تاحرم که مهرماه سال۱۳۸۹ کلنگش بر زمین خورد تا حلقه وصل حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد و حرم مطهر حضرت معصومه (س) در قم باشد، در دولت‌های دهم، یازدهم، دوازدهم و سیزدهم هم با بی مهری بودجه‌ای روبه رو شد و آورده این پروژه ملی برای شهر و دیار سلطان خراسان تاکنون فقط یک نام بوده است.
خراسان رضوی با ۵ هزار و۲۰۰ کیلومتر راه آسفالته اصلی و فرعی، ۷ هزار و۶۰۰ کیلومتر راه آسفالته روستایی و ۷ هزار و۷۶۰ کیلومتر راه غیر آسفالته از نظر طول راه‌ها جایگاه دوم را در کشور دارد، اما سطح کمی و کیفی جاده‌های استان با ۱۱۹ هزار کیلومتر وسعت و با جمعیتی بیش از ۶ میلیون و۵۰۰ هزار نفر از یک سو و پذیرایی سالانه از ۳۰ میلیون زائر و مسافر از سوی دیگر حاکی از ضعفی است که این استان در حوزه زیرساخت‌های حمل و نقلی با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
میزان بهرهمندی این استان از شبکه بزرگراهی و آزادراهی به نسبت سرانه کشوری و برخورداری برخی استان‌های کشور کمتر از انتظار است و همین موضوع آسیب‌های زیادی را در حوزه حمل و نقل برون شهری استان برجای گذاشته است.
استان‌هایی همچون اصفهان، تهران و آذربایجان شرقی به ترتیب ۴۳۷، ۳۱۷ و ۲۷۵ کیلومتر شبکه آزادراهی دارند، درحالی که مجموع شبکه راه‌های استان خراسان رضوی فقط شامل ۱۱۳۹ کیلومتر بزرگراه و ۳۵ کیلومتر آزادراه (محور مشهد-باغچه) است که حتی اگر طول هفتادکیلومتری کنارگذر شمالی مشهد را هم به عنوان آزادراه به آن اضافه کنیم، با حجم زیاد سفر‌هایی که با هدف پابوسی امام هشتم (ع) به ویژه در ایام پیک انجام می‌شود، به هیچ وجه همخوانی ندارد و این استان را در ردیف یازدهم استان‌های دارای آزادراه قرار می‌دهد.
همین زیرساخت ضعیف در مقاطع مختلف سال سبب بروز حوادث ناگواری به ویژه در محور‌های منتهی به شهر مشهد می‌شود و شاید اگر سال‌ها پیش پیگیری اجرای پروژه‌های زیربنایی در حوزه حمل و نقل جاده‌ای همچون کلان پروژه «آزادراه حرم تا حرم» جدی گرفته می‌شد، راه‌های خراسان رضوی وضعیت بهتری در زمینه امنیت سفر داشت. وزیر راه وشهرسازی در سفری که در نخستین روز‌های سال جدید به مشهد داشت، وعده‌هایی درباره احیای این مسیر مهم و اجرای آن داده است، اما فشار کارگروه ملی زیارت شاید بتواند تسهیلگر تحقق این گونه وعده‌ها باشد که در سال‌های اخیر کم هم نبوده‌اند.
اسکان ارزان
آن طور که یوسف بیدخوری، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، گفته است، ۷۳درصد از زائران امام رضا (ع) در ایام نوروز۱۴۰۴ در واحد‌های موقت اسکان داشتند و این یعنی استقبال زائران از این واحد‌ها به دلیل هزینه‌های کمتر و حتی رایگان بودنشان بوده است. به گفته او، مهمان سرا‌های دولتی، بنیاد زائر امام رضا (ع)، زائرسرای آستان قدس رضوی، مدارس و آموزشگاه ها، مراکزی مانند سپاه و کمپ غدیر شهرداری مشهد ازجمله واحد‌های اسکان موقتی است که برای ایام نوروز در نظر گرفته شده بود.
به معنای دیگر، به دلیل هزینه‌های زیاد فضا‌های اقامتی، فقط ۲۷ درصد زائران شهر مشهد این توانایی را داشته‌اند که از فضا‌های اقامتی مناسب همچون هتل‌ها و هتل آپارتمان‌های شهر استفاده کنند. همان گونه که در روایات آمده است، امام هشتم (ع) توجه زیادی به زائران و مهمانان خود و حفظ کرامت آن‌ها داشتند و کارگروه ملی زیارت نیز برای احیای این امر باید فکر عاجلی برای اسکان ارزان و البته باکیفیت زائران حضرتش بکند.
می‌دانیم که به دلیل حجم زیاد سفر به شهر مشهد در ایام پیک، راهی جز اسکان شماری از زائران در فضا‌های موقت همچون مدارس و سالن‌های ورزشی نیست، اما این هم روا نیست که فضای مناسبی در شهر خالی باشد و زائران به دلیل هزینه‌های هنگفت اسکان از کنار آن عبور کنند. بر اساس آمار‌ها در این ایام حدود ۱۵ درصد واحد‌های استان در حوزه اقامت رسمی خالی از زائر بوده‌اند. دولت می‌تواند در این زمینه با اعطای مشوق‌هایی به زائران و زائرپذیران مشهدی، تعادل بخشی رضایتمندانه‌ای را برای دو طرف ماجرا ایجاد کند.
قطارسریع السیر در مسیر کندرو
نمی‌شود اسم پروژه بزرگی، چون «آزادراه حرم تاحرم» به میان بیاید و حرفی از کلان پروژه «قطار سریع السیر مشهد-تهران» نزد؛ پروژه‌ای که دو بار در دو دولت کلنگ زنی شد و دو بار نامش تغییر کرد، اما در چهارده سال گذشته قدم از قدم برنداشت. همین دیروز هم استاندار خراسان رضوی با تأکید دوباره بر لزوم اجرای این پروژه گفت که قطار مشهد به تهران باید به قطاربرقی و سریع السیر تبدیل شود تا بتوانیم سفر‌های بین این دو شهر را برای زائران و مسافران تسهیل کنیم.
پروژه قطار سریع السیر مشهد-تهران، به عنوان یکی از طرح‌های ملی، نه تنها می‌تواند زمان سفر را به طور درخورتوجهی کاهش دهد، بلکه با افزایش ظرفیت ناوگان ریلی، تسهیلات بیشتری برای سفر‌های بین این دو شهر فراهم می‌کند. نیاز روزافزون به تسهیل سفر زائران و کاهش هزینه‌های حمل ونقل، توجه به این طرح را به ضرورت تبدیل کرده است.
بااین حال، این پروژه هنوز در شورای اقتصاد کشور به عنوان پروژه اولویت دار تصویب نشده است. مهم‌ترین مشکل سر راه این پروژه که در زمره طرح‌های عمرانی بزرگ استان و حتی کشور به حساب می‌آید، مانند بسیاری از طرح‌های ریز و درشت دیگر اعتبار است. در سال‌های گذشته پای خیلی از سرمایه گذاران دولتی و خصوصی و حتی فاینانس‌های خارجی برای این طرح به میان آمد، اما همچنان در قالب حرف و حدیث باقی ماند.
معاون اجرایی رئیس جمهور وقت در بهمن سال ۱۴۰۲ از نیاز ۲۰ میلیارد دلاری این پروژه (البته با احتساب مسیر تهران- اصفهان) خبر داد که قرار بود از محل صندوق توسعه ملی و تهاتر نفت تأمین شود. آقای عارف! لطفا کارگروه ملی زیارت را واسطه قرار دهید و دست این کلان پروژه بلاتکلیف را تا رهسپاری به شورای اقتصاد کشور بگیرید تا شاید این طرح از خواب زمستانی بیدار شود.
بلیت‌های مسیر زیارت، هم گران هم کمیاب
افزایش عجیب وغریب نرخ بلیت هواپیما و قطار به واسطه افزایش نرخ تورم از یک سو و سوداگری برخی شرکت‌های مسافرتی و هواپیمایی در دست کم چهار سال گذشته باعث شده تا مسیر زیارت امام رضا (ع) که روزگاری به مسیر «حج فقرا» مشهور بوده است، حالا به مسیری گران و گاهی لاکچری تبدیل شود.
تا همین چند سال پیش زائران مشهدی با چند کلیک ساده در پیشخوان‌های فروش بلیت قطار و هواپیما به انبوهی از پیشنهاد‌های حمل ونقل ریلی و هوایی با قیمت‌های مناسب دسترسی پیدا می‌کردند، اما در سال‌های اخیر این دسترسی به شکل ملموسی کاهش داشته و به جای آن دست بسیاری از شرکت‌های مسافرتی برای خرید زودهنگام این بلیت‌ها باز شده است؛ موضوعی که سبب ساز ایجاد بازار سیاه فروش بلیت حمل ونقل زائران در ایام پیک می‌شود و کسی هم پاسخگوی آن نیست.
این افزایش سرسام آور قیمت حمل ونقل، تأثیرش را در کاهش سفر‌های زائرانی که دل در گرو عشق این دیار دارند، به خوبی نشان می‌دهد؛ موضوعی که حتی دامن گیر حمل ونقل اتوبوسی این مسیر هم شده است و در مقاطع پیک، زائران را با چالش‌های زیادی روبه رو می‌کند.
این گرانی و کمبود که در برخی روز‌های سال به ناترازی در عرضه و تقاضا هم تبدیل می‌شود، با ذات شعار «زیارت آسان» که اولویت مهم کارگروه ملی زیارت است، مغایرت دارد. اگر برای زیارت بودجه کافی نمی‌گذارید، تیغ نظارت‌های دولتی را روی سوداگران این گونه بازار‌ها که هم کام زائران و هم مجاوران رضوی را تلخ می‌کنند، تیزتر کنید. کارگروه زیارت می‌تواند با الزام دستگاه‌های مرتبط برای افزایش نظارت ها، ایجاد سازوکاری بازدارنده برای مهار گران فروشی و تعادل بخشی در تنظیم ناوگان مورد نیاز، زیارت را برای زائران امام هشتم (ع) تسهیل کند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
